Voor het grootste deel van de menselijke geschiedenis waren vrijwel alle mensen nomaden; wandelen was een constant en vanzelfsprekend onderdeel van ons bestaan. Dat veranderde ongeveer tienduizend jaar geleden. Sindsdien hebben steeds meer mensen besloten om zich te vestigen in steden en dorpen.

Wandelen was vanaf dat moment geen inherent onderdeel meer in ons leven; het werd een ervaring waar we actief naar op zoek moesten. Hoe ging dat?

Geschiedenis van wandelen

Een korte geschiedenis van wandelen – als transportmiddel, sportieve bezigheid en ontspannende vrijetijdsbesteding – door de eeuwen heen!

Wanneer gingen mensen rechtop lopen?

Je zou kunnen zeggen dat de geschiedenis van wandelen begint op het moment dat de eerste mensen rechtop gingen lopen. Een groot deel van wat wij hierover weten is dankzij Lucy, een fossiel dat in de jaren zeventig in Ethiopië werd ontdekt. Lucy staat bekend als een van de eerste mensachtigen die rechtop liepen.

Lucy is ruim drie miljoen jaar oud. Het skelet heeft een kleine schedel, zoals bij niet-mensachtige apen, maar ook een bouw die suggereert dat Lucy zich op twee benen voortbewoog, zoals de mens. Hierdoor wordt het fossiel gezien als een belangrijke schakel tussen aapachtigen die in bomen leven en mensachtigen die rechtop lopen en op de grond leven.

Geschiedenis van de pelgrimstocht

In de middeleeuwen was lopen de meest gebruikte wijze om van punt A naar B te komen. Wandelen werd over het algemeen gezien als een praktische bezigheid, niet als een vorm van ontspanning. De gemiddelde boer kwam gedurende een heel leven niet verder dan het nabijgelegen dorp en de lokale markt. Het enige dat wellicht in de buurt kwam van een wandelvakantie zoals we die nu kennen, waren pelgrimstochten.

Hoewel een pelgrimstocht in principe werd ondernomen vanuit religieuze overwegingen – bijvoorbeeld om een god om hulp te vragen of als straf voor zonden of misdaden – was in veel gevallen ook de enige mogelijkheid om de wereld te verkennen. Het werd dan ook gebruikt als een statussymbool: middeleeuwse ‘toeristen’ pronkten graag met het feit dat zij een heilige plek hadden bezocht.

Bekendste pelgrimstochten

Elke religie kent eigen heiligdommen en elk gebied heeft zo haar pelgrimsroutes. Voor moslims is de hadj, een islamitische pelgrimstocht naar Mekka, de bekendste pelgrimsroute. In India reizen hindoes al eeuwenlang naar de Ganges om te badderen in deze heilige rivier. Jeruzalem is voor verschillende geloven, zoals het jodendom, de islam en het christendom, een belangrijke bestemming vol heilige betekenissen.

Een bezoek aan de heilige berg Kailash in Tibet kan volgens het hindoeïsme en Tibetaans boeddhisme een leven aan zonden vergeven. In Japan zijn verschillende populaire pelgrimstochten te vinden die leiden langs shintoïstische en boeddhistische tempels. In Europa zijn eveneens talloze bekende en onbekende pelgrimsroutes te vinden, zoals het Koningspad in Zweden, de Pilgrim’s Way in Engeland en natuurlijk de beroemde Camino de Santiago.

Geschiedenis van de Camino de Santiago

Volgens een legende zou in de negende eeuw het lichaam van de apostel Jakobus (die al zo’n achthonderd jaar daarvoor was gestorven) zijn ontdekt op de plaats waar nu de kathedraal van Santiago de Compostela staat. Koning Alfons II besloot daarop een kapel te laten bouwen om pelgrims aan te trekken. In korte tijd werd de pelgrimstocht naar Santiago de Compostela een van de belangrijkste pelgrimsroutes in christelijk Europa.

De bouw van de nu zo beroemde kathedraal van Santiago begon in 1078. Hiermee brak een gouden tijd aan voor de Camino. De pelgrimstocht bloeide uit tot een massaal evenement. In de twaalfde en dertiende eeuw waren er jaarlijks honderdduizenden pelgrims die de route bewandelden. Na de middeleeuwen liep dit aantal terug, tot de Camino in de jaren ’80 weer populair begon te worden. In 2018 namen zelfs meer dan 300.000 pelgrims hun compostela in ontvangst.

De Romantiek: geboorte van de plezierwandeling

Het idee van een wandeling door de natuur als doelgerichte, ontspannende bezigheid werd eigenlijk pas populair in de achttiende eeuw. De Romantiek wordt gezien als een tegenreactie op de rationaliteit van de wetenschap en het groeiende industriële kapitalisme van de late achttiende eeuw. De Romantische stroming kwam met name tot uiting in literatuur, muziek, schilderkunst en theater.

Romantische kunstenaars vonden de vrije uiting van hun individuele gevoelens misschien wel het belangrijkste streven. Een ander onderwerp dat ineens extreem belangrijk werd gevonden in deze stroming was de natuur.

Liefde voor de natuur

De romanticus voelde een afkeer voor de (zich ontwikkelende) industrie, techniek en steden: in plaats van menselijke prestaties werd door hun juist de natuur verheerlijkt. De natuurlijke wereld was het goede dat tegenover de slechtheid van de corrupte, door mensen gebouwde wereld werd geplaatst. De kern van deze gedachtegang is vereeuwigd in het werk Overpeinzingen van een eenzame wandelaar van de Franse filosoof Jean-Jacques Rousseau. Een wandeling door de natuur – of nog liever: de wildernis – was volgens Rousseau en veel van zijn tijdgenoten de ultieme bron van ontspanning en inspiratie.

De natuur moest met respect behandeld worden. Natuurlijke schoonheid, in de vorm van verrijkende uitzichten, zonsondergangen, sterrenhemels en groene landschappen, werd gezien als iets om te bewonderen en aanbidden. De plezierwandeling werd een algemeen erkend fenomeen.

Wil jij de wereld beleven als een romanticus? Bewandel de wildernis van de Schotse Hooglanden en laat je inspireren door de machtige natuurlijke landschappen.

Sportief wandelen: de 19de eeuw

In de negentiende eeuw werden mensen zich steeds meer bewust van de gezondheidsvoordelen die een goede wandeling met zich meebrengt. Wandeltoerisme zoals we dat nu kennen begon in Nederland gestalte te krijgen. Jacobus Craandijk (1834-1912) was een van de eerste bekende Nederlandse wandelliefhebbers. De predikant en leraar schreef daar verslagen van onder de titel Wandelingen door Nederland met pen en potlood. Hij reisde te voet heel Nederland door en maakte tientallen reisverslagen.

Aan het einde van de negentiende eeuw kreeg wandelen steeds meer een sociaal karakter. Wandelgroepen werden opgericht, wandelpaden werden beter onderhouden en waren veiliger dan voorheen: de wandeling transformeerde steeds verder richting een georganiseerde activiteit. Ook begonnen mensen hun grenzen op te zoeken door steeds hogere bergen te beklimmen en andere uitdagingen aan te gaan in de natuur.

Kom in beweging en blijf fit in de frisse buitenlucht tijdens een wandeling langs de Muur van Hadrianus.

Wandelen nu: van Vierdaagse tot vakantie

In het begin van de twintigste eeuw werd de Nederlandsche Bond voor Lichamelijke Opvoeding opgericht, in de hoop de gezondheid van Nederlanders te bevorderen. In 1909 vonden de eerste Vierdaagse Afstandsmarsen plaats, in eerste instantie voornamelijk als oefening voor militairen. Algauw werden deze marsen ook populair onder het gewone volk – sinds 1925 is de Vierdaagse permanent verbonden met Nijmegen.

Avonturiers zochten ondertussen telkens de grenzen van het menselijk lichaam op. In de twintigste eeuw bereikten wandelaars, hikers en bergbeklimmers mijlpaal na mijlpaal. De top van Mount Everest werd bereikt in 1953 door Tenzing Norgay en Edmund Hillary. In 1974 was Dave Kunst de eerste mense die de hele aarde te voet rond reisde.

Wandelingen voor iedereen

Voor de minder extreme wandelaar kwamen er in diezelfde periode steeds meer afgebakende lange afstandspaden. De Grote Routepden zijn door heel Europa herkenbaar afgebakend en dienen al lange tijd als gids voor wie een wandelvakantie wilde ondernemen.

Dat brengt ons bij het heden, waarin wandelen een van de populairste activiteiten in de buitenlucht is. Wandelen is tegenwoordig niet meer alleen een bezigheid voor religieuze pelgrims, Romantische kunstenaars of ervaren bergbeklimmers. Wandelen is bereikbaar voor mensen van alle leeftijden die op zoek zijn naar spiritualiteit, contact met de natuur, avontuur, gezondheid en ontspanning!

Ontdek de mooiste natuurgebieden en hipste plaatsen van Ierland tijdens een van onze wandeltochten op het smaragdgroene eiland!