Enkele eeuwen voor de jaartelling – nog voordat het Romeinse Rijk opkwam – waren grote delen van Europa bewoond door Keltische volkeren. Zij hadden eigen religies, kunstvormen en talen, waarvan sommige nog altijd gesproken worden. Maar wie waren de Kelten?
Of beter gezegd: waar ontstond de Keltische cultuur, hoe ontwikkelde deze zich en wat is er vandaag de dag nog van over? Een overzicht van de interessantste archeologische ontdekkingen die een beeld scheppen van de Keltische cultuur en geschiedenis van de Kelten.
Wie waren de Kelten?
Hoewel archeologische vondsten op verschillende manieren geïnterpreteerd kunnen worden, zijn er een paar zaken waarover wetenschappers het eens zijn als het gaat om de Keltische cultuur. Wie waren de Kelten? Wanneer we het hebben over ‘de Kelten’, verwijst dit vooral naar de mensen die een Keltische taal spraken. Tussen Keltische stammen onderling zijn dus nog grote cultuurverschillen waarneembaar.
De Keltische mythologie is polytheïstisch, wat betekent dat men gelooft in meerdere goden. Afgebeeld staat bijvoorbeeld Cernunnos, de Keltische god van (gehoornde) dieren. Foto: Kern8 / Wikimedia Commons
De Keltische mythologie was polytheïstisch: de Kelten kenden honderden goden en godinnen. Daarnaast is er ook sprake van elfen, heksen, reuzen en fabeldieren. De religie is op te vatten als een natuurgodsdienst, omdat de meeste godheden verbonden zijn aan een specifieke locatie, zoals een boom, berg of meer.
De Kelten waren voor hun tijd vergevorderd op het gebied van metaalbewerking, zo blijkt uit bewonderenswaardige verslagen van de Romeinen en Grieken. Vondsten van metalen sieraden, wapens en kunstzinnige objecten bevestigen dit.
Gevechten tussen stammen kwamen waarschijnlijk regelmatig voor binnen de Keltische cultuur. Het is mogelijk dat er ook regelmatig vrouwelijke krijgers meevochten. Hoewel vrouwen en mannen niet gelijk waren in de Keltische maatschappij, lijkt het erop dat de ongelijkheid tussen geslachten minder groot was dan binnen de cultuur van de oude Grieken en Romeinen.
Archeologische vondsten in de buurt van het Oostenrijkse plaatsje Hallstatt leidden tot de benaming van deze vroege Keltische cultuur. Foto: Joss Woodhead / Unsplash
Geschiedenis: Kelten door de eeuwen heen
Er is weinig bekend over de bewoners van Europa vóór de opkomst van de Keltische cultuur. Rond de zesde eeuw v.Chr. komen de Kelten voor het eerst voor in de geschiedschrijving – op dat moment is de Keltische cultuur al verspreid over grote delen van Europa.
De oorsprong van de Keltische cultuur wordt vaak in verband gebracht met opgravingen in Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk en Oost-Frankrijk. In dit gebied leefde vanaf de vroege ijzertijd de Hallstattcultuur, mogelijk de eerste Keltische beschaving. De cultuur van dit vroege Keltische volk wordt gekenmerkt door grote grafheuvels, bronzen schalen, mijnbouw en houten wagens. Uit het verschil tussen graven blijkt dat er verschillende standen bestonden in de maatschappij van deze vroege Kelten.
Het hoogtepunt van de Keltische verspreiding over Europa vond plaats rond het jaar 300 v.Chr. De Keltische cultuur strekte zich uit over grote delen van Europa, waaronder Portugal, Ierland, Nederland, Roemenië en zelfs Turkije. In 390 v.Chr. bezette een Keltische stam de stad Rome. Pas nadat de Romeinen een grote som geld hadden neergelegd, vertrokken de Kelten.
Vanaf 100 v.Chr. was deze machtsverhouding echter gekeerd. De Romeinen begonnen Europa te veroveren, waarbij Keltische volkeren werden gedood of gedwongen om de taal en cultuur van het Romeinse Rijk over te nemen.
Het Keltische kruis is een symbool van het Keltisch christendom. Foto: Adrian Moran / Unsplash
De Kelten van nu
De Keltische identiteit ging echter niet helemaal verloren. Op het dunbevolkte platteland en in onbezette gebieden, zoals Ierland en Schotland, bleven Keltische tradities voortbestaan. In Ierland werd in de zestiende eeuw het christendom geïntroduceerd, maar de religie raakte vermengd met Keltische tradities. Het Keltische kruis is bijvoorbeeld een kenmerk van het Keltisch christendom.
Sommige Keltische tradities zijn tegenwoordig bijna niet meer herkenbaar in hun huidige vorm. Het feest Halloween is bijvoorbeeld voortgekomen uit het oorspronkelijk Keltische festival Samhain, één van de vier jaarlijkse seizoensvieringen.
Andere overblijfselen van de Keltische cultuur zijn op bijzondere wijze bewaard gebleven. Dit is met name te zeggen over de taal. Gebieden waar Keltische talen nog steeds gesproken worden zijn Ierland (Iers), Schotland (Schots-Gaelisch), Wales (Welsh) en Frankrijk (Bretons). Keltische woorden die in het Nederlands zijn opgenomen, zijn bijvoorbeeld “duin”, “bok”, “erf” en “kade”.
